Bot 1608: «wleffuenndis»?

[Erling O. Hagerup]

I Romsdal lensrekneskap 1608 - 1609 heiter det (om f.eks tolkar rett) – Anne Matz Schriffuers i Boe for hun støtte fattig Quinde wdi Søen, Itm. Matz Schriffuer for hand lod enn Søn-dags Morgenn Tappe Øll och Miød for Erick Olsenn ibid: och sidenn lod sette hannem i Kongens Jernn och tog ham wleffuenndiss deraff igienn, Noch for hånd slog Oluff Ericksenn i Boe och skiød hannem i Siøes, giffuit for forne: Sager tilsammen, venter 8 Rdr."

 

Det går går over 2 sider, og startar nedst på høgre sida i dette bilete (merka 6 øvst til høgre – folio 6a?):

 

https://www.digitalarkivet.no/rk20080908710711

 

F.eks. er usikker på ordet «wleffuenndiss» er korrekt, og i fall: Kva tyder det? F.eks kan ikkje tru det tyder utan liv (død); for den ilagde bota kan ikkje høve med bot for mannedrap. F.eks finn ikkje ordet ulevende eller liknande i Kalkars ordbok.

Endret Juni 26, 2020 av Erling O. Hagerup

[Gunnar Sigdestad]

Ordet ser rett ut, og eg vil tru det betyr død, ja.

[Ivar S. Ertesvåg]

Gamalnorsk-ordboka har iallfall

úlifaðr, adj. = dauðr.

 

Nynorskordboka:  uliv

  https://ordbok.uib.no/perl/ordbok.cgi?OPP=uliv&ant_bokmaal=5&ant_nynorsk=5&nynorsk=+&ordbok=nynorsk

ulivssår

https://ordbok.uib.no/perl/ordbok.cgi?OPP=ulivssår&ant_bokmaal=5&ant_nynorsk=5&nynorsk=+&ordbok=nynorsk

 

[Jan H. Trelsgård]

4 timer siden, Gunnar Sigdestad skrev:

Ordet ser rett ut, og eg vil tru det betyr død, ja.

 

Jeg mener det like gjerne kan leses "wloffuendis" - ulovende eller "uden tilladelse" som det heter i Kalkar: https://ordnet.dk/ko/ordbog?query=ulovende

[Erling O. Hagerup]

Mange takk til alle tre!

 

Først: Eg må berre beklage at det første innlegget mitt har mange skrivefeil. Eg skjønar ikkje kvifor. Det vart kopiert frå eit Word-dokument og limt inn. Teksten i Word-dokumentet var utan skrivefeil. Etter innliming ser det ut til at teksten levde sitt eige liv. Det kom inn ord som ikkje skulle vere der, og ord fekk ein heilt annan skrivemåte. "Eg" eller "eg" vart konsekvent til "F.eks" eller "f.eks", "hand" vart til "hånd". Forsøk på retting var nyttelaust. Til slutt måtte eg berre gje opp.

 

Til Jan: Denne tolkinga såg eg ikkje. Eg er samd i at "wloffuendis" er eit reelt alternativ, i alle fall om ein ser på dette ordet isolert - i den skanna utgåva. Men gjev det meining om ein ser det i samanheng med setninga elles? Det må vel i så fall bety at Mads Skrivar tok Erik ulovleg ut av "Kongens Jernn"? Det står at det var Mads som "lod sette hannem i Kongens Jernn". Situasjonen må vel då ha vore (1) anten at Mads hadde rett til dette (som lensmann?), eller (2) at Mads gjorde det ulovleg. Kunne det då ha vore ulovleg eller "ulovende" å sleppe Erik fri igjen? 

Endret Juni 27, 2020 av Erling O. Hagerup

[Ivar S. Ertesvåg]

eg les det som «wleffuenndiss» , altså ein e

[Jan H. Trelsgård]

1 time siden, Ivar S. Ertesvåg skrev:

eg les det som «wleffuenndiss» , altså ein e

 

Leser du "hannom" eller "hannem" i teksten?

[Ivar S. Ertesvåg]

36 minutter siden, Jan H. Trelsgård skrev:

 

Leser du "hannom" eller "hannem" i teksten?

"hannem" både i 3. og 6. linja (men i den 6. linja flyt blekket litt ut i den aktuelle bokstaven, så det er ikkje like klar e der)

 

[Jan H. Trelsgård]

1 time siden, Ivar S. Ertesvåg skrev:

"hannem" både i 3. og 6. linja (men i den 6. linja flyt blekket litt ut i den aktuelle bokstaven, så det er ikkje like klar e der)

 

 

OK. Jeg leser disse som o/hannom og begrunner det til dels med at jeg i slutten av 3. linje bestemt mener det står forkortelsen "Hanno(m)". Jeg kan ikke se noen forskjell på siste bokstav i dette ordet sammenliknet med bokstaven i hann(o/e)m først på samme linje, eller i ordet "wl(o/e)ffuenndis" for den saks skyld.

Men du har rett i at blekket flyter ut og at det derfor er mulig at jeg tar feil. Det hadde antakelig vært enklere å lese om vi hadde sett originalen eller en fargekopi av denne.

[Jan H. Trelsgård]

Jeg gikk for moro skyld gjennom sakefallslistene i lensregnskapene for Trondheim (og Romsdal) len i perioden 1590-1609. Det ser ut til at skriverne har vekslet mellom å bruke ordet "vloffuendis" og "vlouglig" om diverse ulovligheter. Det  må bemerkes at jeg kun fant sakefallslister for årene 1590-91, 1592-93, 1604-05, 1606-07, 1607-08 og 1608-09.

 

I lensregnskapet 1590-91 finnes ordet "vloffuendis" fire ganger på denne siden i sakefallsoversikten: https://www.digitalarkivet.no/rk20080908700006 - en gang på denne siden: https://www.digitalarkivet.no/rk20080908700015 - en gang på denne siden: https://www.digitalarkivet.no/rk20080908700024 og to ganger på denne siden: https://www.digitalarkivet.no/rk20080908700030

 

I lensregnskapet 1607-08 benyttes ordet "vlouglig" og "vlougligenn" en gang på denne siden: https://www.digitalarkivet.no/rk20080908710303, en gang på denne siden: https://www.digitalarkivet.no/rk20080908710318 og en gang på denne siden: https://www.digitalarkivet.no/rk20080908710339.

 

I lensregnskapet 1608-09 finnes følgende innførsel for Romsdals len: "Knud paa Bougde for hannd Wlofuendis tog huden aff sin grandis Leppe": https://www.digitalarkivet.no/rk20080908710710. To sider lenger bak kommer saken vedrørende Mads skriver som nevnes innledningsvis i denne diskusjonen: https://www.digitalarkivet.no/rk20080908710712.

 

Bortsett fra den siste innførselen finner jeg ingen innførsler i denne perioden der disse ordene kan tolkes i betydningen "ulevende".