[#35342] Bosted, farens eller morens

[Gjest Hans Myhre]

Ut frå opplysningane om at ”15de May døbt Sieur Nilsøn Hældal” vil det vera naturleg å registrera ”Nils*” i feltet for førenamnet til faren, og ”Hældal*” i feltet for faren sin bustad. Det vil derimot ikkje vera naturleg å konstruera ”Hældal*” i feltet for bustaden til mora, då dette vil skapa forventningar om fleire opplysningar om mor enn det som faktisk finst i databasen.Spørsmålet er: Av hvilken grunn må 'Hældal' registreres som farens bosted? En ser jo ganske ofte at barnets fødested er moren bosted. Dette gjelder jo spesiellt når barnet er uekte men likevel er det ikke gitt at det er farens bosted som er fødested.

[Gjest Bente K. Hervik]

Eksempelet du refererer til er henta i frå ei innføring i ei eldre kyrkjebok som ikkje gjev opplysningar om mor for ektefødde barn i det heile. At gardsnamnet slik det er ført er knytt til faren er difor naturleg. Det er dermed ikkje sagt at farens bustad er den same som fødestaden til barnet. Dette har me ingen opplysningar om, og det skal difor ikkje registrerast.I denne kyrkjeboka er mora sitt namn tatt med ved uektefødde born, og då er også mora knytt til eit gardsnamn. Heller ikkje dette kan ein vera sikker på er fødestaden til barnet.

[Gjest Arild Kompelien]

Jeg er både enig og uenig med Bente. Enig når man skal tolke opplysningene strengt, men uenig når det gjelder den praktiske sida av avskriving.Hvis vi tenker oss ei - Anne Larsdatter Hældal - som mor til et barn født utenfor ekteskap, har jeg konsekvent ført Hældal som fødested for barnet og bosted for mora.Men skal vi tolke gardsnamnbruken så strengt som Bente antyder, vil det være vanskelig å drive avskriving. For hva sier gardsnamnet? Mi erfaring er at det er flere muligheter - Hældal kan være 1. et slektsnamn, 2. betegne stedet Anne kommer fra, ikke nødvendigvis stedet der hun bor, 3. betegne stedet der hun bor ved barnets dåp, men ikke nødvendigvis der barnet ble født.Med andre ord, vi vet strengt tatt ikke med sikkerhet hva gardsnamnet betegner i hvert tilfelle, og kan følgelig ikke føre det i et bestemt felt. Dermed har vi bare et sted å føre gardsnamnet - i merknadsfeltet.Jeg mener likevel at den type vurderinger er noe som må gjøres av de som bruker dataene, når de vurderer forskjellige kilder mot hverandre.

[Gjest Bente Kopperdal Hervik]

Me ser heilt klart problematikken med at gardsnamn kan vera nytta på ulike måtar i eldre tider, men me meiner at det viktigaste er at ein er konsekvent i korleis dataa vert registrert, både av hensyn til dei som registrerer og dei som søkjer. Med dette som utgangspunkt diskuterte me korleis det best kunne gjerast. Me kom fram til at gardsnamn i kyrkjebøker utan skjema burde som ein hovudregel førast i bustadfeltet for den personen det gjaldt, dersom det var ein plass, bruk eller gard i det prestegjeldet/soknet kyrkjeboka dekkjer dersom ikkje noko anna kom klart fram. I kyrkjebøker med skjema valde me å la rubrikkoverskrifta styra om gardsnamnet var eit etternamn eller eit gardsnamn, men den same hovudregelen gjaldt også der.Dette kan vera feil i ein del tilfelle, men etter vårt syn er det ei langt betre løysing enn å registrera gardsnamnet i merknadsfeltet eller å la det vera opp til kvar enkelt som registrerer å vurdera etter eige skjønn og varierande kjennskap til lokalgeografi og -historie kvar gardsnamnet burde registrerast.

[Gjest Arild Kompelien]

Med tanke på føring av barnets fødested, ble kanskje dette en skinndiskusjon. Barns fødested blir normalt ikke oppgitt i det hele tatt ved dåp, hverken i de gamle bøkene eller i de nye med faste skjema.Fødestedet blir normalt bare ført som merknad dersom barnet f. eks. er født i et annet prestegjeld enn der det blir døpt. I nyere bøker finner vi føringer som - Siur Nilsøn Hældal -, da ført under rubrikken for barnets fulle navn. Hældal må da tolkes som etternavn eller slektsnavn.