[#74823] Johan Kåsa - Kven var han?

[Gjest Gro Berit Sternang]

Her er det nok snakk om Verket ved Åmdals verk (sjå 38)

[Gjest Åse Emilie Øy]

Ja, Folketelling 1910, men ikkje innlegget under. Det er frå Froland. Og far til Kristine, han er på verket der.Då er det berre ein-to-tre, så er vi tilbake ved Åmdals verk. Det kan hende at eg har noko om dette i innlegga over, men det høver veldig godt å ta det her.I sommar så var eg på tur til Åmdals verk. Eg ville sjå på det dei hadde av fotografi, for å prøve å finne Johan her. Det var berre det som var i kafeteriaen eg såg på. Men eg kunne ikkje finne nokon som likna på han.Imidlertid kom eg i snakk med to eldre personar her. Mannen fortalde at på Åmdals verk, så var det slik at folk vart tilsette for ein kort periode (trur det var inntil 4 år), så måtte dei ut. Grunnen til det var at dersom dei var der lenger, så fekk dei 'hjemstavn'. Det vil seie at dei vart innbyggjarar i kommunen, og at kommunen vart ansvarleg for dei sosialt, og dette ville ikkje kommunen ha noko av. Og han fortalde om ei som var blitt enkje, med veldig mange born - ho vart lempa rett ut.Same selskapet har eg forstått hadde eit anna anlegg på Ulefoss. Difor dreiv dei og sende folk opp og ned mellom desse arbeidsplassane, så dei skulle sleppe unna denne 'hjemstavnen'.Dette innlegget høver godt inn her, fordi det vel gjer at folk er vanskelege å finne registret. Kan lure på om dei var ein slags 'kastelause'. For kvar høyrde dei heime?Men kvar er far på Folketelling 1910? Det står at mor er gift.

[Gjest Åse Emilie Øy]

Nå har eg sendt ein førespurnad til arkivet på Kongsberg vedk. denne Johan Olavson Kosi, så får vi tru at vi får eit greit svar.

[Gjest Åse Emilie Øy]

Til Gro BeritKommentar til at Johan hadde vore i området i lengre tid.Johan kom til oss i 1909. Dersom det er rett som han sa, at han var fødd i 1881, så har han då vore ca. 28 år gammal. Til då hadde han vel vore i Telemark, men då er området å definere som heile Telemark. Men det er ikkje gitt kvar i Telemark han har vore.Johan likte å fortelje, og når han fortalde så gav han inntrykk av at han var kjent i heile Telemark.Eg er rimeleg sikker på at Johan på eitt eller anna tidspunkt har budd på ein plass i Skafså. Dersom han kom i snakk med folk frå området, ville han bli i beit om han ikkje var kjent. Han har ikkje tatt det ut av lause lufta.

[Gjest Asbjørn Værnes]

Det er vel heller ikke gitt at Kåsa-navnet kom fra Skafså. Det må være hundrevis av Kåsa-gårder i Telemark som navnet kan komme fra.Se f.eks. fødte i Heddal 1881, Lenke her teller jeg 8 John/Johan Olsen, hvorav en Overkås, en Langkås og en Kåsa.

[Gjest Åse Emilie Øy]

Heilt enig. Dette har eg også tenkt på. Eg fann også ein som heitte Johan Langkås, f. 1881. Dette kan gjerne vere vår Johan, at han har endra til Kåsa sjølv.Og om det likevel skulle vere tilfelle at Johan er frå Skafså, så har han vore over det meste av Telemark før han kom hit. Han har farta rundt. Etter det han sjølv sa som skogsarbeidar. Han var heilt særskilt god på tømmerfloting, så det er ingen grunn til å tvile på dette.Han kunne også alt av gardsarbeid, så han kan ha bakgrunn på ein gard eller jobba som gardsgut.Johan sa aldri noko om at han hadde jobba i ei gruve. Det kan han likevel ha gjort, men det har i tilfelle berre vore for ei stutt tid. Dette har ikkje passa for han. Han var det dei heime kalla for frikar. Han gjorde som han ville.

[Gjest Åse Emilie Øy]

ByturEin gong då eg vaks opp, så skulle vi til byen, og eg spurde Johan om det var noko eg skulle kjøpe til han. Jau, det var det. Det var om eg kunne kjøpe noko skråtobakk til han. Dette her var eit tema eg var heilt blank i, så eg måtte ha det heilt nøye på ein lapp.Då eg kom inn i forretninga og skulle handle, så vart eg nokså sett ut. Han som ekspederte meg sa at dette var den dyraste og mest eksklusive skråtobakken som fantest. Det var ein skråtobakk som stilte i ei klasse for seg.Det hadde eg ikkje tenkt på. At Johan kunne ha greie på merkevare.

[Gjest Gro Berit Sternang]

347 og 354:Det eg meinar er at han må ha vore ei lengre tid av oppveksten i Vest-Telemark. Hadde han f.eksp. vokse opp i aust-, midt eller nedre Telemark, så skal det noko til å endre dialekten såpass mykje. Uttale av bokstaven 'l' kan vera viktig her, spesiellt 'l'. Vi har ikkje tjukk l, Hjartdal og austover har tjukk.Og så har vi 'r'. Her kan eg nemne ein kjend person frå radio og tv: Fyrste gongen er høyrde han på radio, han snakka bokmål, så sa eg til mann min: Han må nå vera frå Vest-Telemark, eg høyrer det på r. Og det stemte det, til og med frå Seljord. (Vi nærmar oss vestlandet).Legg ved ei lenke om Telemark- språk. http://www.snl.no/Telemark/språk

[Gjest Åse Emilie Øy]

Dialekten til JohanDialekten til Johan er heilt sikkert frå Vest-Telemark.Trur eg vågar meg på å seie at han ikkje hadde endra dialekten sin det minste. Det einaste kunne vere at kan ha tatt opp einskilde ord, men 3-4 ord som ein byter ut gjer ikkje at ein endrar dialekt.Dei bokstavane du nemner er ikkje heilt lett for meg å forstå. Tjukk l hadde han ikkje. Men i og r er det vel du er opptatt av, og med det forstår eg ikkje heilt kva du meiner. Kanskje du kunne prøve deg på å forklare det nærare.Når eg tenkjer på dette nå, så skulle ein tru at han hadde tatt opp i seg dialekt frå oss, men det gjorde han ikkje. Han hadde vore her frå han var 28 år gammal, så det skulle ein vel ha trudd. Men han heldt på sitt telemål!

[Gjest Åse Emilie Øy]

Til Gro BeritDen lenka kom eg ikkje inn på.

[Gjest Åse Emilie Øy]

Til Gro BeritDet var visst berre bokstaven r du hadde i tillegg til tjukk l. Eg såg ikkje kva som var i og kva som var l.Men den r-en er kanskje noko som berre går å finne ut ved hjelp av å høyre på det.

[Gjest Gro Berit Sternang]

Om du tek googlesøk på telemark språk så vil du få det fram.Dette med 'r' har eg ikkje sett skrive nokon stad, det er vel heller noko eg har lagt merke til. Litt meire tydeleg r-lyd enn lenger aust.

[Gjest Gro Berit Sternang]

Om han ikkje har klarte det som ein gutonge klara når vi budde i langblokka på Kongsberg på 70talet. Begge foreldra var frå Vest-Telemark. Inne med foreldra snakka han dialekt, ute var det bokmål. Dette gjer han visst idag og.

[Gjest Åse Emilie Øy]

Nå har eg høyrt på opptaket i innlegg 189 med Signe Seltveit ein gong til, særleg med tanke på r-ane. Og dette må vel vere likt som Johan.Så har eg høyrt på Nordavinden og sola, lest opp på nettet som dialekt frå Bø i Telemark. Nå er det veldig stor skilnad på dialekten i Skafså og Bø, men Johan liknar ikke noko på det som er frå Bø.Johan er veldig lik på Signe Seltveit frå Skafså. Eg kan ikkje seie at dialekten til Johan ikkje er frå Skafså.Johan gjekk ofte litt opp på tonefallet i setningane, og det same gjorde ei jente eg gjekk saman med på skulen. Ho var frå Høydalsmo. Om dialekten til Johan ikkje er frå Skafså, så er han frå ein stad like i nærleiken.Du er inne på noko med guten som tala to målføre. Dette gjorde nok ikkje Johan. Kan aldri tru at tanken slo han at det var mogleg å tale på anna vis enn det han gjorde. Han tala som om det skulle vere like naturleg som å puste. Men det kan sjølvsagt vere eit poeng du er inne på der, når det gjeld kvar foreldra var frå, om dei var frå same staden som Johan lærte å snakke.

[Gjest Gunnar Sigdestad]

Det er eit kjempespanande prosjekt du har føre deg her, Åse. Men eg tykkjer det er rart at du ikkje ville sjekke ut dei 2 eventuelle systrene hans Johan Kaasa som var gifte og som muligens hadde etterkomarar. Slik eg forstår det, har du ikkje så veldig mange halmstrå å klamre deg til i denne debatten, der så og seie alt er hypoteser. Det kostar deg berre nokre få telefonsamtaler, og då er det anten napp eller ikkje. Elles kan du forvente at det blir skrive side opp og side ned, utan å kome nærare, og hadde temaet vore av meir ålmenn interesse, hadde temaet kunne konkurrere med den her i Digitalarkivet så berømte Køhler/Orth- debatten.

[Gjest Åse Emilie Øy]

Hei du!Dette blir snart ein roman.Kommentar til innlegg 305.Her står Sigrid, f. 1887 og Bergit, f. 1889. Desse er søstrene til nr. 2 på lista, Johans, f. 1877. Det var veldig stor spenning knytta til om denne Johans var vår Johan. Og hadde han vore det, så hadde du hatt rett. Men litt lenger nede, i innlegg 332, skriv eg at når Johans har vore på banen så seint som i 1954, så burde nokon kjenne til han der oppe. (Øyfjell i Rauland)I innlegg 339 kjem ein lokal på banen - Johans i Øyfjell er ikkje vår Johan. Johans Vik budde i Øyfjell heile sitt liv, og døydde ugift ca. 1960.I det lengste må ein prøve å skjerme familien, det er difor opplysningane for. siste ca. 100 år er sperra.Nå har vi kome i kontakt med ein lokal slektsgranskar i Rauland, men til nå har eg berre sendt nokre E-postar til han, det er helst for at det ikkje skal bli så veldig med innlegg. Grunnarbeid kan ein gjere, utan at det blir innlegg av det. Men det er sjølvsagt flott om nokon lagar eit innlegg.Som du nemner, så er dette eit kjempespanande prosjekt. Og grunnen til det - slik eg ser det - er at Johan var ein framand som kom til oss - vi visste ikkje kven han var. Dette er ein situasjon som dei fleste kan setje seg inn i, det kunne like gjerne hendt i deira lokalmiljø.I tillegg så har vi alltid meint at Johan var ein ekte telemarking. Og dette vil nok ikkje telemarkingane tru! Ute på bygdene, så trur folk at dei kjenner alle og veit alt. Men det er ikkje så sikkert!Som heilt siste punkt - så ligg det noko under - i heile saka. På kortet til Johan som er på arkivet i Kristiansand, så er ikkje rubrikken med foreldra sine namn fylt ut. Det er ikkje tifeldig.

[Gjest Gro Berit Sternang]

Nå blei eg nysgjerrig, kva slags kort er det snakk om her?

[Gjest Åse Emilie Øy]

ArkivopplysningarNå budde Johan i Aust-Agder den tida han budde her. Og dei opplysningane som var om han her i Åmli, er på arkivet i Kristiansand.Nå var Johan frå Telemark, og eg var først i kontakt med arkivet på Kongsberg. Men der vart eg sendt over til Kristiansand, fordi han høyrde til Aust-Agder.

[Gjest Gro Berit Sternang]

Åse Emilie, kan du tenkje deg å kontakte meg på mail: arvstern (online) ?. Kanskje du har nokre gode tips til meg, eg har og ei litt spesiell gåte.