[#76590] Nordnorsk aristokrati i mellomalderen.

[Gjest Leiv Magne Apelseth]

Kring Sigurd Ranessons biografi, skriven av Claus Krag.På min forespurnad om Andres ikkje lenger skal reknast som Sigurd Ranesson og Skjaldvors son, tilsvarande slik opplysninga er å finne i Gustav Storms: Lendermandsklassens talrighed i 12 og 13 aarh, svara Claus Krag slik, i grove trekk. Innføringa av sonen Nikolas i biografien om Sigurd Ranesson er gjort av redaksjonen, mest truleg fordi det hadde betyning for kryssreferansesjekking mot andre artiklar i leksikonet. Claus Krag ville difor ikkje ytre seg spesielt kring verken Nikolas eller Andres. Men, hevdar Krag vidare, det ligg ingen bekreftende eller avkreftende påstand i denne opplysinga om eventuelle andre søner til Sigurd Ranesson. Til slutt skriv Krag at 'Og Storm var som kjent en samvittighetsfull og grundig historiker, hvis resultater og vurderinger det som regel er grunn til å tillegge betydelig vekt.'

[Gjest Leiv Magne Apelseth]

Svar til 21)Etter at Kong Magnus var død i 1184, konsoliderte Kong Sverre stillinga si i Noreg ved å m.a. gifte bort høgborne kvinner til nokre av sine viktigaste støttespelarar. Bård Guttormsson på Rein, fikk t.d. Cecilia, Kong Sverres syster. Ivar Silke fikk Skjaldvor, dotter av Andres Skjaldvorsson (Sverre-soga, Det Norske Samlaget, Oslo 1962. Omsett av Halvdan Koht). Andres Skjaldvorsson var venteleg son til Sigurd Ranesson og Skjaldvor, Kong Magnus Barfots syster, skriv Koht i ein fotnote side 109, same stad. Om kvinnenamnet Skjaldvor i Norderlendske Fyrenamn, Eivind Vågslid 1988. “i Noreg ei kvinne og tvo av hennar sønedøtter på 1100-talet” Altså, ikkje akkurat eit mykje brukt kvinnenamn. At også den andre sonen til Sigurd Ranesson og Skjaldvor Ulvaldesdotter, Nikolas Skjaldvorsson, hadde ei dotter med dette sjeldsynte namnet Skjaldvor, finn ein opplysningar om i Codex Frisianus s. 382. Vidare på same sida står det og kven ho var gift med, nemleg lendmannen Eirik Arnesson.På bakgrunn av dette, burde det difor ikkje vera spesielt kontroversielt og hevde at Sigurd Ranesson og Skjaldvor (Magnus Barfot si syster) hadde minst to søner (Nikolas og Andres). Og at desse to sønene hadde kvar si dotter med det sjeldsynte namnet Skjaldvor. Skjaldvor Andresdotter var gift med Ivar Silke og Skjaldvor Nikolasdotter var gift med Eirik Arnesson. Begge lendmenn.Har det forresten lykkast deg med å finne nokon av desse slektningane til Sigurd Ranesson, som du hevdar ( i innlegg 2, 6 og 7) har levd i eller rundt Hisingen ? Eg berre lurte, for du driv vel ikkje å laga gjettverk for austnorsk genealogi du vel ?

[Gjest Tore H Vigerust]

Jeg jobber med saken. Mente å ha sett at Erling Skakke var i slekt med Sigurd Ranesson - og Erling var jo en stor jordeier i området rundt Hisingen (arv fra morfar).Jeg synes ikke argumentene for at Andres Skjaldvorsson var Sigurd Ranessons sønn er holdbare. Men som rene gjetninger er de ikke så verst.

[Gjest Leiv Magne Apelseth]

Du legg i alle fall lista for eige arbeid rimeleg høgt no !Det eg refererar til i innlegg 27), er foresten forskingsstatus (i alle fall fram til 1981). Mykje av det er teoretiske arbeid skapt på 1800-talet av m.a. Munch og Storm, godtatt og brukt på 1900-talet av storleikar som Koht, Helle, og gyldig referanselitteratur like fram til ei hovudfagsoppgåve frå 1981. Eg kjenner dessutan ikkje til nyare arbeid på dette området.Eg har tilgode å finne kjelder som opplys om direkte slektskap mellom Sigurd Ranesson og den 1-2 generasjonar seinare Erling Ormsson. Men, frendskapen mellom Erling Ormsson si kone Kristin og Sigurd Ranesson si sonedotter Skjaldvor, er truleg udiskutabel. Dei to kvinnene skal ha hatt ei felles oldemor.

[Gjest Leiv Magne Apelseth]

Sigurd Ranesson hadde minst to søsken. Dette var broren, lendmannen Ulv, som døde i 1103 under Magnus Barfot sitt andre hærtog på Vesterhavsøyane. Desse to brørne hadde og søstera Sigrid, gift med lendmannen Ivar av Fljod. Sigrid var dessutan, seinast frå 1113-14, Kong Sigurd Magnusson si frille.

[Gjest Tore H Vigerust]

Erling Skakkes morfar var Sveinke Steinarsson, som kom fra området ved Göteelvens utløp (dvs Hisingen-området). Sveinke hadde vært fosterfar til kongssønnen Håkon (senere kalt Steigar-Toresfostre).Det er ikke helt rett at alle legger seg flate for Gustav Storms genealogiske teorier. I NST finnes en rekke eksempler på det motsatte. Storm forfattet sine arbeider før gjennombruddet av den norske vitenskapelige genealogi (som ikke kan sies å være eldre enn Halvdan Kohts ungdomsår).

[Gjest Leiv Magne Apelseth]

Flott at du utførar arbeid kring ætta til Erling Ormson og hans morfar Sveinke Steinarsson. Men kva dette har med håløygen Sigurd Ranesson på Steig, eller Nordnorsk aristokrati i mellomalderen å gjere, det skjønar eg ikkje.All den tid universitetsmiljøa, både i Bergen og Oslo framleis i 1972 og 1981, brukte nær dei same argumenta for å hevde akkurat det same som Munch og Storm gjorde (i denne spesifikke genealogien), er det for meg heilt uinteressant kva skribentar i NST måtte ha meint opp gjennom tidene om Storm sine generelle genealogiske arbeid. Desse teoriane (i denne spesifikke genealogien) er sjølvsagt kvalitetsjekka av kvalifiserte personar opp til fleire gangar når dei endå, meir enn 100 år etter at dei vart lanserte, framleis i 1981 er i bruk. Noko anna ville vel nærast kunne karakteriserast som ei skandale.Både Skjaldvor Andresdotter (gift med Ivar Silke) og Sigurd Ranessons syster Sigrid (gift med lendmannen Ivar av Fljod), hadde truleg etterslekt i Trøndelag og i traktene kring Brønnøy.

[Gjest Tore H Vigerust]

Når du skriver 1981, sikter du da til Kleivanes hovedoppgave ?

[Gjest Leiv Magne Apelseth]

Ja

[Gjest Leiv Magne Apelseth]

I samband med granskinga di kring Erling Ormsson og hans slektskrins, har du då kome bort i opplysningar som kan nærare identifisere den Nikolas som var gift med Erlings syster Åsa? At denne Nikolas skal ha vore far til Bjørn Bukk som var gift med Margrethe, dotter til Arne på Stårheim og Dronning Ingrid, er greit nok. Også at denne Nikolas hadde ein soneson Nikolas Bjørnsson. Men stort meir har eg ikkje funne ut om han.

[Gjest Leiv Magne Apelseth]

...Þegianði sitr Þorir a vikinni a paska uicu !Kanskje ikkje fult so stille som Ragnvaldsonen satt på Møre, der er då liv i andre trådar ser eg. So heilt bortreist på påskefjellet er han neppe. Men med dei spenstige innlegga han hadde i starten av denne tråden, hadde eg faktisk forventa at han stilte med litt meir ”kjøtt på beina” i seinare innlegg. Då eg ikkje kan sjå andre posta innlegg enn mine eigne her sidan 21.03, går eg ut i frå at han har gjort frå seg ?....om ikkje.....Meirr a bacborða Þorir !Han var ikkje mindre frisk i praten Steigartore heller der han svidde ned Bjarkøygården, jaga Vidkunn Jonsson og faren ”ta gards” og øydelagde skipet deira. ”Meir åt babord Vidkunn”, var vel orda han valte då Bjarkøyskipet, brennande, la seg på sida. Tyngre for Steigartore må vel dei same orda ha lytt frå Vidkunn der Steigartore, tungføtt, vart leid til galgen.Tore har vel for lengst innsett at den Brynjulv Ulvalde som fikk Vettaland i gåve av Kong Olav Haraldsson i 1018 neppe kan vera same mannen som var far til Skjaldvor, kona til Sigurd Ranesson og far til Halldor Brynjulvsson d.1160. Den kronologiske genealogien på Vettaland har truleg heller sett slik ut :Tidleg på 1000-talet, Brynjulv Ulvalde d.e. (Kongsgåve i 1018) 1060-åra, Halldor Brynjulvsson (Lendmann på Harald Hardråde, d.1061, si tid ) Denne Halldor var kalla ”vitr maðr ok hofðingi mikill” ikkje lenge etter 1061. Altså, Halldor Brynjulvsson var neppe ein ung mann då. Brynjulv Ulvalde d.y. Knapt nemnt i kjeldene, bortsett frå at han fikk barn med Kong Magnus Barfot si mor. Kan ha levd i siste delen av 1000-talet. Halldor Brynjulvsson, bror til Skjaldvor og Sigurd Ranesson sin svoger, vart drepen i 1160.

[Gjest Tore H Vigerust]

Jeg er her i byen, men jeg kjenner ikke svaret på hvem som var Bjørn Bukks far.

[Gjest Leiv Magne Apelseth]

TilremEin gong kring 1350 fikk den dåverande Erkebiskopen i Nidaros, Olav, hand om storgarden Tilrem. Tilrem ligg like ved dagens Brønnøysund. Det var stormannen Erling Vidkunnsson som var gjevar. Erling hadde blitt tatt til fange av engelskmennene på sin retur frå ei pilegrimsreise, og Erkebiskopen hadde løyst han frå fangenskap med ein stor sum i gull og sølv. Tilrem vart dermed ein del av jordegodset Erling måtte ut med for å betale Erkebiskopen attende for sine utgifter. Altså, før 1350 var Tilrem i eiga til Bjarkøy/Giskeætta.Det som mest truleg var ein son av paret Sigurd Ranesson på Steig og Skjaldvor Brynjulv Ulvaldesdatter, Andres Skjaldvorsson, hadde ei datter Skjaldvor som vart gift med lendmannen Ivar Silke (d.1190) Nesten 50 år (1239) etter Ivars død vart ein av Kong Håkon Håkonssons hirdmenn, Jon Silke, drepen av Hertug Skules menn ved garden sin Tilrem. Denne Jon Silke kan ha vore ein etterkomar (son?) av Skjaldvor Andresdatter og Ivar Silke.Ein eller anna gong mellom 1239 og 1350 har dermed garden Tilrem kome i eiga til Bjarkøy/Giskeætta. Korleis, er det truleg ikkje muleg i dag å spore i kjeldene. Var det ved arv, kan det ha skjedd via Våganætta. Som vist i innlegg 13, var der mågskap mellom Erling Ivarsson i Bjarkøy og Andres Nikolasson av Våganætta. Andres var son til Nikolas Pålsson, som igjen var son til Pål Vågaskalm. Fleire historikarar (m.a. Storm og Helle) meiner det kan ha vore slektskap mellom Pål Vågaskalm og dei “nordenfjeldske” lendmennene Pål Andresson og Nikolas Mondul Andresson (begge drepne 1180) Om desse to “nordenfjeldske” lendmenn var søner til Andres Skjaldvorsson, er det ikkje urimeleg at Tilrem vart nedarva i Våganætta, og ved mågskap mellom Andres Nikolasson og Erling Ivarsson på Bjarkøy til slutt hamna hjå Erling Ivarsson sin soneson Erling Vidkunnsson i 1350.Dette blir sjølvsagt for det meste spekulasjonar, men ikkje heilt grunnlause spekulasjonar ! Det var nemleg ikkje mange slekter i Nord-Noreg i mellomalderen som kunne produsere lendmenn. Og bortsett frå Andres Skjaldvorsson og Jon Silke var alle dei andre lendmenn. Andres og Jon er ikkje direkte nemnde i kjeldene med lendmannsstatus, sjølv om Andres mest truleg var det. Og eg ser heilt bort frå Erling Vidkunnsson, som i si drottsetetid hadde meir makt enn alle andre menn i Noreg.

[Gjest Leiv Magne Apelseth]

Jon Silke på Tilrem.Bortsatt i frå sogelitteraturen, finst det og ein annan referanse til denne Jon Silke på Tilrem. Dette er ei runeinnskrift på ein ca 7 cm lang runepinne frå omkring 1250. Runepinnen, som var funnen i Bergen, har innskrifter av tre ulike hender. Tre historisk kjente personar har fått namnet sitt på pinnen, Jon Silke, Guttorm Slikkar og Jon Kula. Og alle tre har fått runerandens ”abc” (fuÞ) kopla på tilnamna sine. Men fuÞ var og eit utnamn på det kvinnelege kjønnsorgan i det fornnordiske språket. Jon Silke eig meg, Guttorm Slikkar rissa meg og Jon Kula tyder meg.Ion silkifuÞ a mek en guÞormr fuÞsllæikir ræist mik en : ion fuÞkula ræÞr mekKjelde: Knirk, James E.: Kung Sverre, biskop Ragnar, Tore Fager ...: Historiska personer i norska runinskrifter, i: Solbritt Benneth et al. (red.): Runmärkt: Från brev till klotter (Stockholm: Carlssons, 1994), 97-104.