Navneregelen?

[Mats Kalstad]

Hei, var det slik at ein oppkalte eit barn "Vist tidlegare ektemannen døydde" og man giftet seg og fekk barn med annen. Ville barne bli oppkalt etter tidlegere ektemann?

 

Tenker mest på denne personen "eksempel":

https://www.geni.com/family-tree/index/6000000006263982298

[Leif B. Mathiesen]

https://lokalhistoriewiki.no/wiki/Navneskikker

[Ivar S. Ertesvåg]

1 time siden, Mats Kalstad skrev:

Hei, var det slik at ein oppkalte eit barn "Vist tidlegare ektemannen døydde" og man giftet seg og fekk barn med annen. Ville barne bli oppkalt etter tidlegere ektemann?

 

Tenker mest på denne personen "eksempel":

https://www.geni.com/family-tree/index/6000000006263982298

Denne "regelen" vart ofte praktisert på 1800-talet.  Om det er ofte nok til å kalle det ein "regel", kan vere eit spørsmål.

Det er ikkje ein "regel" du kan rekne som grunnlag for å slutte slektskap o.l.

Dømet skal ha levd 1574-1644 - og då er det kort og godt for lite grunnlag til å lage pålitande statistikk.

Skjemaet i lenkja er svært uoversiktleg, så det er ikkje så lett å sjå kven du siktar til som døme (bortsett frå at hovudpersonen i skjemaet er definert).

 

12 minutter siden, Leif B. Mathiesen skrev:

https://lokalhistoriewiki.no/wiki/Navneskikker

Denne sida er kort og godt villeiande.

Ja - det har vore ein del oppkalling - men det var svært få som følgde desse "reglane" fullt ut.

 

[Arild Kompelien]

Som nevnt er de såkalte oppkallingsreglene lite pålitelige og bør brukes med forsiktighet. Når det er sagt er det mi erfaring at oppattkalling av død ektemake skiller seg ut ved å være langt mer pålitelig enn f. eks. å kalle opp igjen ei bestemor.  Uten å kunne vise til statistikk er det mi erfaring at ektemake blir kalt opp igjen i 80-90 % av tilfellene. Erfaringsgrunnlaget er fra det indre Austlandet og gjelder kanskje ikke på Vestlandet? I en del tilfeller får man ikke sjekket siden den gjenlevende ektemaken ikke får barn av samme kjønn som avdød ektemake.

[Ivar S. Ertesvåg]

6 timer siden, Arild Kompelien skrev:

Uten å kunne vise til statistikk er det mi erfaring at ektemake blir kalt opp igjen i 80-90 % av tilfellene. Erfaringsgrunnlaget er fra det indre Austlandet og gjelder kanskje ikke på Vestlandet? I en del tilfeller får man ikke sjekket siden den gjenlevende ektemaken ikke får barn av samme kjønn som avdød ektemake.

Kor mykje av denne røynsla er frå 15- og 1600-talet - som det var spørsmål om her?

[Torbjørn Igelkjøn]

7 timer siden, Ivar S. Ertesvåg skrev:

Kor mykje av denne røynsla er frå 15- og 1600-talet - som det var spørsmål om her?

 

Er det grunn til å tru at dette var annleis på 15- og 1600-talet?

[Ivar S. Ertesvåg]

5 timer siden, Torbjørn Igelkjøn skrev:

 

Er det grunn til å tru at dette var annleis på 15- og 1600-talet?

Metodisk, for å bruke dette som "regel" eller rettesnor, må du ha grunnar til å tru at det var slik.

Det held ikkje å ikkje ha grunnar for at det var annleis.

 

[Arild Kompelien]

15 hours ago, Ivar S. Ertesvåg said:

Kor mykje av denne røynsla er frå 15- og 1600-talet - som det var spørsmål om her?

Inga erfaring fra 15-tallet, og kun noen få av personer født seint på 1600-tallet.

[Hans Martin Fagerli]

Med bakgrunn i min erfaring fra min mors slekt fra Hegra i Stjørdalen, som jeg har "studert" fra før 1500 og fram til i dag, samt en rekke andre slekter fra denne typiske "bondebygda", kan jeg fastslå med en viss sikkerhet følgende: på de ulike gårdene går det i eldre tider gjerne igjen faste mannsnamn. Dette navnet, enten det nå er f.eks. Hans eller Halvor, er ikke i første rekke en oppkalling, men et navn som er "uløselig" knyttet til gården. Det skal være liksom være en "Ole" på gården. En ny ektefelle (mann) måtte nok finne seg i dette. Sannsynligvis fant han dette helt i tråd med skikk og bruk.

 

Jeg har også sett dette i min farsfamilie fra Orkdalen. I mitt slektstre har jeg en familie på en gård hvor begge sønnene (og faren) heter Ole! Forståelig ut fra høy barnedødelighet, men usedvanlig kjedelig for oss som skal skape orden i "galskapen". Bygdebokforfatteren har forøvrig heller ikke klart å skille hvem som er hvem av de to Ole-ene!

 

I min morsfamilie har vi i min generasjon hele 3 Hans-er - direkte oppkalt etter vår bestefar. I generasjonen etter meg er i realiteten denne typen oppkalling forsvunnet. Og siden jeg er gammel nok til å se nok en generasjon vokse fram, ser jeg at gamle navnetradisjoner definitivt er ute av soga.

 

 

[Torbjørn Igelkjøn]

Mi erfaring frå Sunnfjord er at dersom den eine ektemannen døydde og den andre vart attgift vart det fyrste barnet av same kjønn vanlegvis oppkalla etter forrige ektemake. Dette var slik frå skifta byrjar på slutten av 1600-talet. Ofte ser ein det same i manntalet frå 1701. Dersom dei eldste "sønene" til ein Hans er "Olssøner" vil den eldste av dei biologiske sønene oftast vere ein Ole Hansson.

 

Likevel er nok ikkje slike oppkallingsreglar noko som er 100%. Det vil også vere slik at den eldste sonen kan ha døydd, slik at han er oppkalla seinare i barnerekkja eller ikkje i det heile teke. Ein kan heller ikkje vite sikkert at "søner" i manntalet er stesøner. I eit eksempel var desse i verkelegheita halvsysken til brukaren, men det ville ein ikkje ha visst om det ikkje var for at det var skifte etter mor deira nokre år seinare. Generelt er skifta til å stole på, og då særleg dersom det var noko å arve. Men perifere skifte og/eller skifte der det ikkje var noko å arve kan vere unøyaktige, eller så er det ikkje nemnt arvingar i det heile teke. Der det ikkje er skifte gjer få og upresise kjelder på 1700-talet at ting blir usikkert.

 

På 1600-talet har ein stort sett berre manntala 1664-1666 samt skattelistene og gå etter, og stort sett er det heller ikkje nemnt patronym i kjeldene. Ein kan då ikkje vite om neste generasjon er gjengifte, born eller heilt nye folk. Dei fleste bøndene her i området var leiglendingar, og hadde ikkje nødvendigvis den same tilknytinga til ein slektsgard som hadde vore i familien si eige. Ein Søren er nemnd som brukar her på garden (Haugland, tidl. Hovland ytre i Fjaler kommune) frå koppskatten i 1645 og sporadisk i kjeldene fram til 1683. Neste kjelde etter det er ei skattebenådningsliste frå 1698, og då er brukaren Tollak, i 1701 nemnd som Tollak Sørenson. Sannsynlegvis er dette sonen til forrige brukar, men det er umogeleg å bevise dette når det ikkje finst skifte. Strengt tatt veit ein heller ikkje om det er den same Søren som er brukar i 1683 som var det i 1645, og dette er ein ganske lang periode. Oppføringa i manntalet 1666 tilseier at han var fødd ca. 1614, så dersom han dreiv garden fram mot 1697 må han ha vore ganske gammal. Manntalet 1666 nemner ingen søner. På Geni har nokon kalla han Sørenson, og eg er freista til å gje ein tusenlapp til den som kan vise til ei kjelde der han står med patronym. Derimot har eg eit perifert barnlaust skifte som nemner ein Søren (Tollakson?) Hovland som eg trur er identisk med denne Søren. I så fall er han truleg son til Tollak Kleppenes. Både Søren Hovland og Tollak Kleppenes var lensmenn, og det virkar for meg som at slike stillingar kunne gå i arv. No er eg langt ute på viddene, men poenget var iallefall å vise at slektsforsking på 1700-talet er prega av usikkerheit, og at det meste før det blir meir eller mindre gjetting.

Endret Mai 26, 2022 av Torbjørn Igelkjøn

[Håvard Hjorteland]

Det følgende er etter min egen erfaring med min slektsdatabase, og er aldeles uvitenskapelig. Min base dekker i hovedsak Indre Ryfylke i Rogaland fra ca. 1500.

Prioriteten i navngiving gikk i Ryfylke som "regel" først til avdød ektefelles fornavn (første barn av samme kjønn som avdøde etter nytt ekteskap)

Dette var som "regel" prioritert foran farfar/morfar/farmor/mormor's navn, uavhenging av gård/eierskap/stand. Kildene fra før medio 1600 tallet er også her skrale, så om det var slik før den tid er vanskelig å si. "Regelen" dabbet nok ut, men så sent som min egen moster var et resultat av denne ikke lovplagde regelen.

 

"I mitt slektstre har jeg en familie på en gård hvor begge sønnene (og faren) heter Ole! "

Jeg har sett opptil tre Ole i søskenflokken. Uansett, viss far var f.eks. Peder Olsen og mor Kari Osldatter. , da "skulle" både farfar og morfar oppkalles og det ble ofte to Ole. 

 

Her er en kjapt laget "rapport"  i min base over anntall fødte forfedre  pr. sogn i mitt nærområde, hvor Fornavn = en av besteforeldres fornavn:

Jeg har "standariserte" navn i min base , så dette er iallefall ikke overdrevent, da f.eks. Kari vs Karen kan ha "dotte ut" i rapporten.

Det ser ut som ca. 60% +/- har samme fornavn som en av besteforeldrene. Og mange i rapporten var yngre søsken, så % tallet var sannsynlgvis høyere, da basen min ikke inneholder søsken av forfedre.

 

Hjelmeland: 174 av 313 har samme fornavn som en av besteforeldrene
Suldal 108 av 163 har samme fornavn som en av besteforeldrene
Årdal 16 av 29 har samme fornavn som en av besteforeldrene
Fister 19 av 37 har samme fornavn som en av besteforeldrene
Finnøy 16 av 24 har samme fornavn som en av besteforeldrene
Jelsa 12 av 24 har samme fornavn som en av besteforeldrene
Sand 23 av 39 har samme fornavn som en av besteforeldrene