[#6819] Hans Endresen? Cals, busett i Vik i Sogn?

[Gjest Ingrid Gillesøy]

Er det nokon som veit kvar Hans Cals er i frå, og evt. noko om slekta hans? Kanskje finnast det opplysningar i ei bygdebok for Vik? Han var gift i 1757 med Else Marie Mouritsdtr. Gjørøy frå Bulandet,Askvoll. Dei fekk minst 8 born, dei fleste fødde i Vik. Mange døydde som små. Eg kan heller ikkje finne oppl. om Hans og Else døydde i Vik- eller årstal. - Eg reknar med at Hans heitte Endresen. Grunnen er at svigerfar hans, Mourits, gifte seg oppatt med ei Pernille Endresdtr. Cals f.1635. Eldste son til Hans heiter også Endre. Om nokon kunne hjelpe meg videre, hadde det vore flott!

[Gjest Knut Bryn]

Først oppklaring av en liten misforståelse, Ingrid. Dette paret bodde ikke i Vik prestegjeld, men i Ytre Holmedal. Der bodde de - i alle fall fra 1758 til 1771, på en gård som het Vik. Pussig nok er faren ført med gårdsnavnet Loftet som bopel ved to fødsler i 1760 og 1770.Når det gjelder opphavet til Hans, tror jeg kanskje vi finner forklaringen i skifteregisteret. På gården Loftet i Ytre Dale, Sunnfjord ble det rundt 1754 holdt skifte etter en Endre Sørensen Kals. Skifteprotokollen bør gi et sikkert svar på om denne Endre hadde en sønn som het Hans.Jeg kunne forresten ikke dy meg, men ta en titt på manntallet fra 1701. Der fant jeg en Endre Sørensen (f.ca.1673) på gården Indestad i Askevold. Dette kan jo muligens være ovennevnte Endre Sørensen Kals. Han er riktignok ført som krøpling, men han kan jo likevel ha fått barn. Du får sjekke bygdebøkene for Ytre Holmedal, Ytre Dale og Askevold.Ellers ser jeg av kirkebokdatabasen at to døtre ble døpt med det heller sjeldne navnet Ariancke som mellomnavn, nemlig Anna Arianche dpt. 7.8.1760, bgr. 29.11.1761 og Anna Arianche dpt. 29.11.1761. Jeg har en følelse av disse jentene er oppkalt etter noen i slekta, f.eks. mor til Hans.

[Gjest Ingrid Gillesøy]

Hei Knut! Fyrst vil eg takke deg for at du opna auga mine.... :-) "Loftet" var visst ein gjestgjevarstad i Holmedal. Dette var eg klar over, men eg ante ikkje at Vik var eit gardsnamn på same staden. Eg har no funne ut at Vik må vere Fauskevik. Det kan jo tenkjast at "Loftet" ligg på garden Vik/Fauskevik som eige bruk...? So kan vi seie at far til Hans, om no dette stemmer, heiter Endre Sørensen(Kals). Indestad heiter no Yndestad. I Askvoll-boka finn eg ein Endre Sørensen f.1672 på denne garden. Som notat står det at han var arb.mann i Bg. Foreldra er Søren Endresen d.1725, brukar 1674-1713, og Gunele Rasmusdtr. d.1716. På Fauskevik står kun; "Endre, nemnt berre i 1705." Dette kan vere far til Søren att, men pga. alderen hans er det mest truleg at dette er Endre Sørensen. -Allt dette er vel og bra, men kvar i all verda kjem namnet Kals/Cals inn? - Kan dette vere eit namn som var brukt i forb. med "Loftet"? -Det står jo "Loftet Kals" i Skifteprotokollen. Endre var altså i Bergen. Kanskje har han gifta seg der, slik at Kals-namnet kjem med fruen? - Namnet Arianke kjem forresten frå mor til Else (svig.m. til Hans). Derimot lurer eg svært på kvar mellomnamnet til ei anna dotter kjem frå; Anne "Lodding". Den evt. søstera til Hans, Pernille, kalla også ei dotter for Anne Lodde, 2 år etter at A.L.Hansdtr. døydde. Eg har forresten funne fleire int. oppl. i basane no når eg vart klar over mistydinga! -Takk igjen!Mvh Ingrid G.

[Gjest Knut Bryn]

Etter å ha sett litt på kartet og dessuten i matrikkelutkastet fra 1950 begynner det å gå et lys opp for meg også. I sistnevnte kilde fant jeg "Loftet" som navn på br.nr. 15 under gården Holmedal. Det er jo da fristende å regne med at dette er snakk om det gamle gjestgiverstedet. "Vik" var lettere å finne. Det er rett og slett nabogården til Holmedal! Den ligger 1,5 km vest for Holmedal sentrum. Jeg tror altså at du kan glemme Fauskevik. Grunnen til min smule forvirring angående lokaliseringen var at mens disse gårdene lå i Ytre Holemdal prestegjeld, så bruker skifteprotokollene en annen inndeling, nemlig skipreidene. Holmedal og Vik lå i Ytre Dale skipreide.Det er vel ennå ikke 100% sikkert at alle disse Søren Endresen og Endre Sørensen faktisk er forfedrene til Hans Kals, men det ser jo slik ut. Når bygdeboka skriver at Endre Sørensen Yndestad var arbeidsmann i Bergen, så stemmer jo det godt med at vi i skattelistene for Bergen fra 1730 finner en bordarbeidsmann Endre Sørensen i 9. rode. Han betalte 1 rd. i skatt. Det virker jo litt rart at han skulle være "krøbling" i 1701-manntallet, men dette manntallet hadde en militær bakgrunn. Kanskje manglet han bare en finger e.l.Hvor kommer så navnet Kals fra? Etter som det er et gjestgiversted inne i bildet her, kan det kanskje tenkes at dette er et fremmed navn? Det kunne kanskje høres litt nederlandsk ut (Carls = Carlsen). Det kunne muligens også være en lokal feiltolkning av et mer kjent navn som f.eks. Kahrs. En annen mulighet er at dette er lokalt tilnavn som Endre eller faren hans har fått og som så er blitt knyttet til slekten. Men jeg vet ikke hva Kals skulle bety.Til slutt: Jeg nevnte at skiftet etter Endre Sørensen Kals finnes i skifteprotokollen. Det vil sikkert være nyttig å ta for seg. Men jeg vil legge til at jeg dessuten fant et annet skifte som burde være av interesse, nemlig etter Anne Kals paa Loftet fra 1790-tallet (skifteprot. 10, s.399). Kan dette være enka etter Endre?

[Gjest Kenneth Bratland]

Ifølge bygdeboka for Fjaler, s. 69 var Hans Endresen Kals bruker av Ytre Vik, Holmedal 1771-1772. Faren Endre Kals var gjestgiver på Loftet i Holmedal og eier av bruket i Ytre Vik der sønnen Hans bodde. Endre Kals (opphavelig Carlsen) var gift med Anna Hansdatter Lemvig. Endre Kals døde i 1760, og sønnen Endre tok over gjestgiveriet og bruket i Ytre Vik, til det i 1773 ble solgt til en av min farmor sine forfedre Ole Arnesen Belgmayer. Håper dette var til hjelp Mvh. Kenneth B.

[Gjest Ingrid Gillesøy]

Hei gutar! (går det bra,eller....? :-)Det er godt at det finnast ei slik side som dette. Veit ikkje korleis det er med andre, men eg blir i alle fall heilt forvirra av alle dei gamle inndelingane og oppdelingane og frådelingane....-Slik eg no har forstått det, høyrde altså Loftet og garden Ytre Vik saman, på den måten at dei hadde same eigar. Men kan du,Kenneth, seie meg om Vik er eit bruk utsk. frå Yndestad - og som Knut nemner, at Loftet er eit bruk under garden Holmedal? Er Holmedal ein eigen gard, då?? Kvar ligg eigentleg Yndestad i forhold til H. og V:?- Så til namnet Kals/Cals - Dersom dette opphaveleg er Carlsen, har i alle fall eg funne feil Endre m/ foreldre. Han heiter jo Sørensen Cals. Det passer meget! godt,etter min ide`om namneskikkar. Yngste son til Hans E.Cals heitte Søren.(Dette er mi grein av slekta.) Den eldste sonen fekk namnet Endre etter farfar. Den andre heitte Mourits etter morfar. Døtrene fekk namn som Anna og Arianche, og ahr garantert fått dese etter hhv.farmor og mormor. -Namnet Karl finnast ikkje i denne slekta/fam. i ettertid. Det er då rart, dersom dette verkleg var opphavet??? Dessutan synest eg det er merkeleg at 3-4 generasjoner har hatt "dobbelt farsnamn". -Spørsmål til deg,Kenneth; -Veit du sikkert at Cals = Carlsen, og kvar/korleis har du funne det ut? Og står det noko i Fjaler Bb. om fleire born for Endre og Anne enn dei to alt nemnde; Endre og Hans? - Om vi no snur dette heilt på hovudet, og seier at cals er eit ORD eller ei forkorting av eit ord. Finnast det då ei tyding på det?Nei, her vart det mykje spørsmål. Trur eg må "begje" for i kveld. Sørensen eller Carlsen får kvile i fred.....Ingrid G.

[Gjest Cecilie Skauge Knoph]

I skifteprot. A10 for Sunnfjord fol. 112a står følgende : Ao 1752 dend 14de Dec. ....................blev skiftte og deeling holden paa Gæstgiver Stædet Lofttet kaldet i yttre Dale Skibrede, og Holmedals Sogn beliggende, efter gæstgiveren afgangne Endre Sørensen Kals, imellem Encken Anna Hansdatter Lemvig paa den ene og den Sal. Mands børn og arvinger, en søn og to Døttre Navnlige : 1. Hans Endresen, 17 aar. 2. Karen Endresdatter, aflet i den afdødes første Egteskab, gifft med Christian Olsen, forige Klocker til Holmedals Kald, men begge nu fraværende, ligesom og Encken sagde sig icke nogen underretning at kunde give hvor de sig opholde. og 3. Pernille Endresdatter 14 aar gammel paa den anden side.I Skifteprot. A6 for Sunnfjord fol. 399 finnes følgende : Den 22/1-1793 skifte "efter giæstgiverenke Ane Kahls imellem hendes Arvinger som af Nærværende Giæstgiver Ole Arnesen bleve angivne at være følgende : 1 S. Hans Endresen Kahls som er død og efterladt sig 4 Børn. a. Endre Hansen myndig og opholder sig i Bergen og haver staaet i lære som Toback Spinder. b. Moritz Hansen myndig og boer i Bergen som Peruqe mager. c. Søren Hansen myndig og ligeledes efter angivelse opholder sig i Bergen i Tobachs Spinder-Lære. d. Anne Sophie Hansdatter giftt med en Skomager-Søn i Bergen hvis Nafn ikke Vides.2.D. Pernille Endresdatter gifft med Moritz Thomesen Giørøen ? i Aschevold Skibrede i Buelandet.

[Gjest Ingrid Gillesøy]

Her går det unna! -Snakk om å få alt servert på eitt fat!! Dette var flotte greier. Takk Cecilie. Likevel er det mange spørsmål som står opne, -Kvar vert det av Endre Endresen? Han står ikkje nemnd i skifte etter faren i 1752, og heller ikkje i skifte etter mora i 1793. (Om du Cecilie er inne på sida her att, kunne du kansje seie noko om kva som står i skftet som Kenneth B nemnde; for garden Vik, 7a-155b, 1756-1761.)Og så var det namna Cals, og no Lemvig. Eg har funne på Anchestors.com at det var mange i Luster med det namnet. Men eg finn ingen slik gard i nokon av teljingane. På denne sida får eg også mange treff på etternamnet Cals. Dei fleste er i Frankrike,Tyskland, Nederland og Belgia. Men dette er vel å gå over bekken etter vatn... Med sil!

[Gjest Svein Rindedal]

11/6-1757 begraves fra Korskirken i Bergen Mette Sivertsdtr, 84år,"oppe i Dreggen hos mad.Lorch" Skifte avholdt aug.57 Arvinger var hennes avdøde bror Hans Sivertsens barn 1.Hans Hansen Sivertsen,død før 1757, 2sønner i Tromsø arver. 2.Anna Hansdtr sal.Endre Sørensen på gjestgiverstedet Loftet i Sunnfjord.Hans Sivertsen kan kanskje være ham som vies i Korskirken i 1708

[Gjest Ingrid Gillesøy]

Takk til deg, Svein! -Her går det unna! Det er utruleg kor mykje bra som skjer på den ny-opna Cals-sida! Dette er absolutt favoritt-sida mi no for tida. - Her blir det enno meir å sjekke opp. Kan forresten legge til at eg no har funne fleire etterkommarar i Bergen.(til og med ein NY Hans Cals) Det er ikkje godt å vite kvar det ender den vegen... Bakover tek det normalt mykje lenger tid, men med så mykje god hjelp, blir det vel likevel for rekord å rekne.. Eg såg jo på søk i DA at Lemvig muligens kunne vere feilskr. for Lenvig, og at det var i Troms. Men eg syntes det var litt langt avgårde. No kan det kanskje vise seg å stemme... (Troms ligg vel endå lenger her i frå enn Frankrike... :-)

[Gjest Knut Bryn]

Ja, nå er det mye å gripe fatt i, Ingrid. Jeg begrenser meg til to ting. For det første: Lemvig eller Lemvik må du nok lete lenge etter blant norske gårdsnavn. Lemvig er navnet på en liten by i Danmark. Det var mange derfra som flyttet til Norge på 1600- og 1700-tallet, bl.a. prester og handelsmenn. Noen av disse brukte navnet Lemvig som slektsnavn, og det er nok her du finner forklaringen på etternavnet til Endres kone.Så var det dette med slektsnavnet Kals (det er jo nesten litt synd at det har gått ut av bruk). Når bygdeboka sier at det opprinnelig kommer av Karlsen/Carlsen, så behøver jo ikke det å bety at Endre Sørensen hadde en far som het Carl. Navnet kan ha gått i arv i flere generasjoner. En annen mulighet er at det som står i bygdeboka bare er en mer eller mindre kvalifisert gjetning. Du kan ikke stole på det som står der når det ikke er belagt med opplysninger om Endres forfedre. Ha en god helg..

[Gjest Ingrid Gillesøy]

Eg trur eg får halde meg tie denne forklaringa- at Lemvig er frå Danmark. Det høyrest mest sansynleg ut! Men det var unekteleg litt rart at dei to nevøane til Mette Sivertsd. flytta til Tromsø, når ein veit at det norske Lenvik,med N, ligg på Senja i Troms.Over til noko heilt anna-nesten... Eg har funne borna til Søren Hanson Cals i Bergen. Bl.a. Moutitz med 2.ekteskap og 2 born, viglsedatoar og fødselsdatoar. Han var Parykkmaker-mester, av alle ting. Men eg kan ikkje finne att borna hans; Henrich Peter M.Sagen f.5.3.1790 og Else Lauretze M. Calsen.f.38/8-1788. Ho står i 1801-telj. men eg finn ingen av dei i 1865-telj. eller i vigsle- og begr. Eg undrar på om Henrich eller evt. ein annan son av Mouritx tok over denne Parykkmaker-saken. Ein av grunnane er den,at eg har eit lite kelnodium, eit bilete laga av hår og sytråd. Tredimensj. i glass og ramme. Det er nærligg. å tru at det er laga av ein parykkmester.- Eit beundringsverdig arbeid! Etter det eg har høyrt, var det oldemor mi sitt hår. Ho var ikkje fødd før i 1870. Men det kan like godt være svigermor hennar sitt. Ho var fødd i 1840, og far hennar att var søskenbarn til Henrich Mouritzen. Eg har aldri verken sett, eller høyrt om noko liknande dette "kunstverket". Er det nokon som les dette, som kan gje meg eit tips om kvar eg kan henvende meg for å få meir info om denne "hårsaken"? -Eg er klar over at dette ikkje er ei side får hår-entusiastar, men slektsgranskarar har ofte utruleg mykje kunnskap om fortida - meir enn berre om namn og stader....

[Gjest Christian Arentz]

Bare en strøtanke: kan det tenkes - på samme måte som bl.a. Norges kansler Ole Kalips var oppkalt etter Kalsøen i Skjeberg - at Calsene tok slektsnavnet sitt fra 1. Karlsøya i Troms, eller 2. Store Kalsø, Midt-Hordland?

[Gjest Terje Hatvik]

Eg trur Christian Arentz er inne på noko vesentleg her: I Austevoll kommune [i Midthordland] (soknene "Oustevold og Møgstr" som det står i eindel gamle skriv) har du både Store og Litle Kalsøy.Dersom øynamnet Kalsøy, med dåtidas meir og mindre tilfeldige transkripsjon, vart skrive Kahlsø eller Calsø, og deretter - igjen i tråd med vanleg praksis - vart avkorta i offisielle skriv; er vegen heller kort til namneformer som "Cals." og "Kahls."Og etterkvart kan vi tenkje oss at det vesle punktumet etter namna _._ fall heilt vekk, slik at ein endte opp med formene "Cals" og "Kahls" slik det står i skifteprotokollen for Sunnfjord, jfr. innlegget til Cecilie Skauge Knoph.Men det er òg mykje som talar for at Cals kan vera av utanlandsk opphav:Eg tykkjer eg ikkje det er det minste rart at nederlendarar (jfr. jentenamnet Arianche), tyskarar, dansker m.fl.; kom reknade på ei fjøl og slo seg ned fleire stader langs kysten. Bergen var ei tid ikkje berre Noregs største hamneby, men også Nordens. Så det har til alle tider heilt klart vore mykje tilreisande folk / utlendingar som kom til Bergen og Vestlandet. Som eit kuriøst á propos til dette med gjestgjeveri vil eg nemna at både Tyskland og Nederland hadde (-og framleis har?) ein langt meir utvikla kro- og vertshuskultur enn kva vi har her heime. Det er såleis ikkje verken unaturleg eller utruleg at ein grepa & driftig hollendar tok til med gjestgjeveridrift i Sunnfjord på den tida.Mvh., Terje Hatvik

[Gjest Svein Rindedal]

Uten å huske hvorfra, har jeg notert meg(kanskje fra en bygdebok),en viss Matias Gideonsen Worm, gift 1690i Korskirken Maren Toresdtr(Olsen), som gjestgiver i Kvalvåg,Austevoll. Har også notert meg en datter Arianke gift nevnte Morits Tomassen Gjørøy,Askvoll Arianke-navnet kommer fra Maren Toresdtr mor Arianke Carstensdtr Vildenrath gift 1668 i Nykirken m.Tore Olsen og andre gang 1684Korskirken Morten Kørner. For ikke å havne ut på viddene avslutter jeg med at det kanskje kan bekreftes en forbindelse med Austevoll

[Gjest Ingrid Gillesøy]

Hei Svein! - Du ror deg aldeles ikkje ut på viddene! Eg har nemleg ikkje visst noko om slekta hennar heller, eller kvar ho kom i frå. Eg har vore inne på den tanken,at Arianke Mathiasdtr. g. med Mouritz, kanskje kunne ha noko slektskapsforh. med denne Cals-slekta. Men den saken har eg utsett litt, for ikkje å gjere dette alt for innvikla. Det du no kjem med er jo heilt supert! - og akkurat i rett tid- vil eg meine.-Kvar i all verda har du det frå? Har du klisterhjerne, eller rotar du i samme slekta?

[Gjest Ingrid Gillesøy]

- Eg må i tillegg skyte inn, at ideèn om at Cals-namnet evt. kjem frå Kalsø, er slett ikkje dumt.-Eg har ikkje tenkt den tanken sjølv. Det er sjølvsakt ei mogelegheit for at dette kan stemme.Men eg kan ogå fortelje at eg på søk på Fam.s. har funne ei Ancke Kahl- f. 31/10-1680 i Garbech, Schlesv.Host. Preussen. Foreldra hennar var, etter det som står her; Hans Kahl og Ancke Hackess.Dette er nemnt utan at eg nødvendig vis meinar det er ein samanheng her. Men det er i alle fall interessant.Spesiellt når ein i tillegg veit, at her var endå ein gjestgjevar i distriktet, nemleg Frederich Zitzelau f.1678 frå Pommern. Han var gjestgj. i Sauesund, Atløy, i Askvoll. Kona heitte Anna Kathrine Blech.