[#76848] Adalis, - eit gamalt kvinnenamn i Noreg, men kor gamalt?

[Gjest Inger Elise Bøe]

Bendix Nyrop, fødd 1720, gravlagd 13. august 1762, stadsmålar i Bergen, g. 1753 med Adelucia Maria Valentinsen, dpt. 4. sept. 1735, d. 30. juli 1767. Ei av døtrene hennar fekk og navnet Adelucia. Dette er vel ein annan variant av Adelus, vil eg tru.mvh Inger Elise

[Gjest Erling Utne]

I følgje Drange, Tysnes 4 s. 217 finst det ei Adelus f.o. 1600 på Meland i Onarheim sokn. Ho er dotter av ein Kolbein Arnesson/Ådnesson

[Gjest Torkild Knudsen]

I skiftet 1674 på Blakstad etter Nils Andersen nevnes Enke Mildri Johnsdatter og barna: Berit Nilsdatter død med sønn Ole Bergesen, John Nilsen, Kristen Nilsen, Jakob Nilsen, Ole Nilsen, Anders Nilsen, Ales Nilsdatter, Brit Nilsdatter, Mali Nilsdatter, Maren Nilsdatter, Gunbjørg Nilsdatter, Anne Nilsdatter, Berit Nilsdatter. Nærværende var Peder Heggem, John Anbjørnsen som er svoger til Nils Blakstad.Her er det jo en ny Ales på samme gård som Ales Jakobsdatter Blakstad (gift Kjempe?) bodde tidlig på 1600 tallet. Sønnen John var oppkalling etter morfar. Kristen var kanskje oppkalling etter Nils Andersen Blakstads farfar (det er antatt at Nils Andersen Blakstads far er Anders Kristensen Heggem i Gjemnes). Ole kan være en oppkalling fra Bergeslekta. Det har vært spørsmål om ikke Anders Kristensen var gm en datter av Ole Tordsen (Trondsen?)på Berge. Anders er vel oppkalling av farfar. Eldste datter er enten Berit eller Ales som godt mulig kan være navnene på farmor og mormor til barna i skiftet 1674. Samtidig er det ikke noen forklaring på hvor navnet Jakob kommer fra. Kanskje det her var en Ales Jakobsdatter enten som farmor eller som mormor? Kan det være noen forbindelse mellom Adelus Blakstad på 1620 tallet og Ales datter av Nils Andersen Blakstad (skifte 1674)?Ellers lurer jeg jo på om navnet Gunbjørg er noe særlig brukt på Nordmøre. Virker litt ukjent.

[Gjest karl johnny sommer]

Hei - Denne debatten må vel havne i kategorien 'Spikersuppe' Så mye styr omkring et kvinne navn.Her er det mange som vil eksponere seg,og for meg personlig fortoner det seg en smule latterlig, med familie bakgrund, slektsforhold mm.Hva er poenget? Adalis,Adelus,Adelucia,Alhed.Alet,Ales,alle ganske sikkert med med en fellesnevner.Hvorfor alt dette styr? Mvh K J Sommer

[Gjest Are S. Gustavsen]

Karl Johnny:Rikig svar på ditt spørsmål er: JA! Dette er en konspirasjon, hvor alle er ute etter å misbruke din tid sliK at du bare er nødt til å delta med et innlegg.:-)Litt nysgjerrig blir jeg likevel: Er det ingen Adelus blant dine aner ennå? Hvis ikke, så vil du sikkert finne en om du fortsetter å lete.God Påske!Mvh AreP.S. Jeg er for øyeblikket på sporet av Adelus Erlingsdotters egentlige opphav, hvor det også vil kunne sannsynliggjøres en forbindelse til minst en senere navnebærer.D.S.

[Gjest karl johnny sommer]

Hei Are - Lykke til i ditt søk.Jeg har god tid,men enkelte ting er irriterende.Og jeg har vel rett til å ytre meg omkring denne utrerte debatten.Forøvrig er min slekt totalt blottet for alle avskygninger av pigenavnet Adelus .God påske Mvh K J Sommer

[Gjest Finn Oldervik]

Eg vil visa litt attende til innlegg (44) der eg prøvar å transkribera eit brev frå 1606. Det første namnet i margen kan kanskje lesast som Olav Torbiørss Sanuenn (Sandvin?). Kan det gje noko meining til sunnhordlendingar?Elles til Odd Roar (74). Eg har ingen særskild kunnskap om den slekta på Mo som du nemner der. Om eg ikkje misforstår, så meinar du at Adalis kan gå over til Alhed e.l. i neste generasjon?Norodd (75). Eg har prøvd å lesa meg opp på artikkelen til Cand. jur. K. S. Kleppe om Nils Christensson på Gjerdsviks ætt og etterslekt. Det verkar som eit solid stykke arbeid, men det er ikkje gjort i ei handvending å setja seg inn i persongalleriet i denne artikkelen. Det verkar å vera rimeleg greitt at Allis Nilsdotter må vera oppkalla etter Adalis Johansdotter Kruckow.Inger Elise (76). Adelucie verkar å vera litt utanlandsk, men truleg er det same namnet i ei litt uvant form.Erling (77). Eg kjenner ikkje slekta på Onarheim og kan ikkje seia stort om dette.Det same gjeld for så vidt utgreiinga til Torkild om ei ætt på Blakstad der Ales førekjem. Eg ser at mora heiter Mildri, og dette var jo også eit namn som vart ein del brukt i Aspaætta på 1600-talet (Hustru Milde i Hemne). Så eg ser ikkje bort frå at mor til denne Mildri kan vera ei Adalis som igjen har sitt opphav i Aspaætta.Karl Johnny (79). Du veit, slik i vårknipa må ein også lære å koke suppe på ein spikar. Men frå spøk til alvor; Eg har kanskje gløymd å fortelja kvifor namnet Adalis er så spanande. Med eit slik namn så seier det seg mest sjølv at ein må vera av Adel, og sidan dei fleste gjerne vil vera av adel, så leitar alle etter ei formoder som heiter Adalis. Det hende av og til i gamle dagar at uadelege prøvde å kalla dotra si Adalis, men dette vart hardt straffa av styresmaktene og ofte kunne dei tvinga dei uheldige jentene til å bruka stygge og ekle namn. Det verste eksemplet vi kjenner til i så måte er den 'stakkels bergenstøs' som i tiendepengeskattemanntalet for 1521 står oppført med namnet Maggi Femfingreirøffuen. Slikt gjorde at uadelege slutta med å prøve å kalla døtrene sine for Adalis.Are (80). Eg går ut frå at du held til i fjellet og at du nyttar skiene no i måneskjenet. Det skulle vel gå greitt å følgja ymse spor på natta og no. Men pass deg likevel så du ikkje hamnar på feilspor. Eg kjem forresten til Adalis Erlingsdotter om ikkje så lenge.

[Gjest Odd Roar Aalborg]

Til (82) andre avsnitt:Hverken Adelus eller Alhed er vel noe særlig vanlig navn i kyst-Trøndelag på den tid, i alle fall ikke blant allmuen, og det er da litt merkelig at en gårdbruker på Mo kaller en av tre døtre med et slikt navn. Jeg har lenge lurt på om det kunne være noen oppkallingsforbindelse fra Alhed på Mo tilbake til en eller annen Adelus, men det nærmeste opphavet tyder ikke mest i slik retning. Likevel er det jo interessant at filleniesen til Adelus (Aspa) Honnes er gift med naboen til Alhed Moe og at Alheds forlover kommer fra den familien. Dertil at Alhed, som selv er bondedatter, har en godt gift kjøpmann som sønn, som attpå til har en svigerdatter i København.Ang. (79) vil jeg nevne at hvis denne innstillingen skulle gjelde for all vitenskap, hadde vi vel fortsatt levd i steinalderen. Mange uventede oppdagelser gjennom tidene er faktisk blitt gjort som følge av rene tilfeldigheter innen vitenskapelige miljøer, så også en debatt som denne kan kanskje bringe frem helt nye forhold. Jeg synes i alle fall ikke at utbredelsen av et litt sjeldent navn er uinteressant i en sammenheng som herværende. Faktisk setter det også søkelyset på forbindelser langs mye av norskekysten, og det åpner kanskje enkelte lokale 'skylapper'. (Har liten sans for sjåvinistiske småbygder som hver for seg tror de er verdens navle. Det gjelder også for enkeltpersoners slektstavler, siden disse gjennom alle generasjoner henger sammen med mange andres.)En kommentar til nestsiste avsnitt i (82) også:Kvinnenavnet som nevnes her tyder vel på at 'damen' tjenestegjorde i Øvregatens litt spesielle strøk bak Bryggen i hanseatenes tid. Yrket hun nok hadde der skal visst være svært gammelt. (Hun var altså antagelig ingen vanlig bergenstøs.)

[Gjest Norodd Hagenson]

Det vi forsøker å gjøre her, er å se om vi kan lage et byggverk som holder. Etter at byggingen er ferdig, vil det nok bli en del småspiker til overs.Det faktum at Adalis /Adelus og andre varianter er så pass karakteristiske og uvanlige, er mye av grunnlaget for å prøve å sette sammen et større bilde. Men ikke alle trenger å være i slekt.Oppkalling er helt sentralt. Normal oppkalling innen slekta innebærer at barnet som kalles opp, er etterkommer av eller nær beslektet med den personen som ble kalt opp.Men så er det en helt sentral oppkallingsregel som kan føre et navn over i en helt annen slekt, nemlig oppkalling etter avdød ektefelle. Dette var en av de sterkeste oppkallingsreglene. Når så personen som er oppkalt etter en avdød ektefelle igjen kalles opp, er navnet etablert i en annen slekt. Jeg har sett konkrete eksempler på det i andre sammenhenger.Klientforhold kan også gi opphav til oppkalling.Det er således en del skjær i sjøen. Ved å sette sammen og vurdere alle opplysninger så nøkternt og nøye som mulig, først og fremst opplysninger fra primærkilder, øyner jeg et håp om at vi kan rekonstruere litt mer av byggverket.

[Gjest Finn Oldervik]

Erling (77)Eg har prøvd å sjå litt på etterslekta til Adelus Johansdotter Kruckow (ca 1520 - 1600). Det er tydeleg at mykje er uklårt her endå, så den Adalis du nemner kan godt vera av ei ukjend ættegrein etter Adalus Kruckow.Så endå nokre tankar om Adalis-namnet på Nordmøre, og særleg dei som er knytt til Aspa-ætta.Det skulle vera tydeleg nok at både Synnøve Oudensdtr. på Lyngværet og Guri Oudensdotter Vikstrøm hadde dotrer som heitte Adelus e.l.. Det er meir uklårt når det gjeld syskena til desse to. For lettare å halda oversikten skal eg nemna dei opp:1. Ivar Oudensson på Aspa, m.a. gift med Margrete Hansdotter. Hadde berre ei dotter, Lisbeth.2. Erik Oudensson på Kvalvåg i Tingvoll. Stiftsskrivar. Hyldbakk meinar at han hadde ei dotter som vart kalla Adalis og koppskattmanntalet nemner visst ei slik i 1645. Det er likevel usikkert om dette er rett.3. Marit Oudensdotter g. m. Hans Eriksson (muleg son av Erik Hansson Schønnebøl). Den Adalis Hansdotter som var første kona til Erik Pedersson på Gyl kan vera dotter til dette ekteparet. Etter det eg kan sjå, så var det ikkje noko samangifting melleom ætta på Gyl og Aspaætta i neste generasjon, noko som kan tyda på at denne gissinga er riktig.4. Mille Oudendotter, for det meste omtala som Hustru. Gift med dei to hemneprestane, Mikkel Christensson og Melchior Jacobsson (Falck). Ein kjenner ikkje noko dotter Adalis til Milde, men ho kan godt ha hatt ei med dette namnet for det.5. Guri Oudensdotter g.m. Sjur Torkildsson. Presteson frå Hemne. Budde på Veien og Hitra, (Helgebostad og Vikstrøm). Dei hadde heilt sikkert ei dotter som heitte Adalis.6. Ingeborg Oudensdotter g.m. Sebastian With og busett på Åsgård i Surnadal, tidlegare Åsskard herad (Halsa prestegjeld, opphavleg Stangvik). Heller ikkje her kjenner ein til noko dotter ved namn, Adelus. Den einaste dotra som er kjend er Elisabet etter Ingeborg si mor.No kan denne søskenflokken faktisk ha vore større, men det er desse vi veit om. Minst to av dei har ei dotter som vert kalla Adelus, men det er ganske sikkert fleire då namnet vert hyppig nytta i etterslekta til alle saman utover 16- og 1700-talet.Så kan ein jo undra seg om det plutseleg skal vera den gamle Adalis Erlingsdotter som skal attkallast eller ev om det kan ha kome inn ei anna Adalis, til dømes ved giftemål. Eg hallar mest til det siste og då er det knapt andre mulegheiter enn at Hustru Lisbets mor bar dette namnet. Vi veit vel knapt kva nokon av foreldra til denne Lisbet heitte, sjølv om ho vert tillagd patronymikonet, Erik i ein del kjelder. Altså, - kven var foreldre til Hustru Lisbeth i Aspa?

[Gjest Finn Oldervik]

Då eg lista opp borna til Ouden Torsteinsson og hustru Lisbeth i Aspa gløymde eg Synnøve.Ho kan då stå som nr. 7 av borna.7. Synnøve Oudensdotter g.m. Åge Hansson på Lyngværet i Romsdal. Hadde heilt sikkert ei dotter som vart kalla Adalis. Ho var kona til sagbrukseigar, Gjert Davidsson på Kleive/Molde. Foreldre til Gjert Gjertsson Mumme i Hemne.

[Gjest Odd Roar Aalborg]

Et par kommentarer til (85):Navnet Mille i denne barneflokken er ikke brukt i den tidligere Aspaslekten. Men jeg ser av heftet 'Aspa-seminaret' at en Mille også finnes i etterslekten til Trond Eriksen. Da er det kanskje litt sannsynlig at dette navnet kommer fra farsslekten til Torstein og Trond Eriksønner? (Deres morsslekt er Aspa.)Når det gjelder opphavet til navnet Adelus -- kan det tenkes at det kan komme inn via en annen oppkallingslinje fra Adelus Erlingsd. enn Aspa-slekten? I så fall helst via et mellomledd med navnet. Inngifte er ikke helt uvanlig i denne personmiljøet, så det er jo en mulighet for at hustru Lisbet litt uti kan være i slekt med sin mann, f.eks. firmenning.

[Gjest Finn Oldervik]

Til (87)Ja, det var vanleg å finna seg ein så nær slektning som muleg til ektemake. Oftast vart dette rekna som lønsamt, sjølv om ein måtte betala konge eller kyrkje for løyvet. Tanken var å prøve å samle ættegods så langt det let seg gjera. I barnerike familiar vart jo dette godset snart smuldra opp gjennom arv. Dette viste seg seg da også etter kvart, då dei aller fleste lagådelege slektene sokk ned i vanleg bondestand i løpet av 1600-talet.Eg vil no venda attende til DN og dei kvinnene som er kalla Adelus e.l. der. Den neste eg har funne er ei Adelis Hervordsdotter nemnd i eit brev frå 1483 i Sønderål i Hallingdal [url="http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=4451&s=n&str=Ad%l%>Lenke . Det er ikkje så mykje ein får veta om denne Adalis, anna enn at ho var kona til Jorund Jonsson, - ein mann som hadde mist livet fordi han uforvarande hadde vorten skadd av ein Narve Alfsson. Eg har ikkje klart å knyta denne Adalis til nokon bestemt gard eller slekt.Også i det neste brevet som omhandlar ei Adalis er det snakk om drap

[Gjest Finn Oldervik]

I innlegg (42) og (43) nemner eg ei Adelus Gunnarsdotter som eig noko odelsgods i Svarstad i Lardal i Vestfold. Truleg er det den samme som vert nemnd i eit brev frå 1485 [url="http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=942&s=n&str=>Lenke i samband med åbot for Skui i same grannelaget (sjå litt vest for den raude sirkelen på kartet i innlegg (42)). Det kan verka som om denne Adalis har vore ei mektig kvinne i si samtid i Svarstad.Denne Adelis Halsteinsdotter i Råde i Østfold

[Gjest Ann Helle]

Hei og tusen takk for ein fin debatt!Han har inspirert meg til å leita etter Alis i mine anerekkjer og eg har so langt funne tre stykker.Adalus Johannesdtr. Kruckow (sjå Norodd 75)Alis Eiriksdtr. frå Granvin (kjenner ikkje hennar aner)Gjennom Brita Olsdtr Fosse har eg aner til begge desse to. Brita har vore ei spesiell kone. I den nye Slektsboka for Strandebarm II side 177 står det om henne at ho sitat: 'var ei velkjend og vidgjeten lækjekone, og ho for ikkje berre med fjas. Ho hadde lært noko av prost Hertzberg i Ullensvang, eit og anna hadde ho etter presten Ole Gjerdrum. Han skulle ha lært henne å lækja alvskot (beinsvullar).'Den tredje i mi anerekkje kjem frå Nordmøre og er Adelheit Rasmusdtr. Kvisvik; Bygdebok, Straumsneset bind 2 s. 431.Spørsmål til Finn; Har du noko meir om kor ho har namnet sitt i frå?Mvh Ann

[Gjest Finn Oldervik]

Om du ser på innlegg (85), så ser du at eldste sonen til Ouden Torsteinsson og Hustru Lisbet i Aspa, Ivar hadde berre ei dotter. Men Ivar og Margrete hadde tre søner, Audun, f. ca 1628, Torstein og Anders. Den eldste av desse, Audun Ivarsson Aspen vart gift med dotter til Audun Trondsson i Boksaspen ved namn Alhed (Ales e.l.). (Her er det feil i bygdeboka for Straumsneset). Ei dotter til Audun og Ahles fekk namnet Margrethe etter farmora i Aspa, og ho vart i sin tur gift med Rasmus Arntsson Kvisvik (truleg av same ætta). Rasmus og Margrethe hadde m.a. ei dotter, Alet g.m. Jon Estensson (Øysteinssson) Kletten og eg går ut frå at det er den sistnemnde Alet du siktar til med spørsmålet ditt.Om du søkjer på Boksasp her på forumet, så vil du få opp eit par debattar som fortel litt meir om desse slektene.

[Gjest Svein Arnolf Bjørndal]

Det synes å være svært mye feil med oppsettet av slekta på Kvisvik på 1600-tallet i Straumsnes-boka, men siden det ikke berører dette tema, skal jeg la det ligge.

[Gjest Finn Oldervik]

Den kanskje mest kjende av dei som vart kalla Adalis på 1400-talet må truleg vera Fru Adalis Erlingsdotter som truleg i andre ekteskapet var gift med riksråden, Hr. Toralde Sigurdsson. Adalis er ikkje nemnd så veldig mange gonger i diplomverket eller andre samtidskjelder, men eg vil her presentera dei få eg har funne. Om nokon kan supplera, så hadde det vore fint.1403. Det første brevet eg har funne i DN handlar om Hjalmsengane i Tjølling i Vestfold som Hr. Toralde Sigurdsson hadde brukt i nokre år og som Adalis må prova sin rett til. [url="http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=589&s=n&str=>Lenke1437. Om Adalis Erlingsdotter, Holte Jonsson og Tolftestad. Ut frå ordlyden i brevet må det tolkast som Holte Jonsson er ombotsmann for svigermora (Adalis Erlingsdotter) sitt gods i Oppland. Holte var altså gift med dotter til Adalis, Kristina Toraldsdotter. Lenke1463. Eg tek med dette brevet frå 1463 om Tolftestad også. Det fortel oss at dotter til Adalis, Fru Kristina Toraldsdotter har arva Tolftestad etter mora, Adalis Erlingsdotter og at ein Bottolf Eindrideson har arva garden etter Kristina. Lenke1490. Om gods i Hallingdal som Christina Toraldsdotter hadde arva etter Fru Adalis den tida ho var gift med Herlaug Pedersson (dvs. Christina). Det er i dette brevet vi får veta at Christina hadde vore gift fire gonger i alt. LenkeDette viser at Adalis Erlingsdotter berre er nemnd direkte tre gonger i Diplomverket. Men vi har likevel meir om ho i det som må kallast primærkjelder, og eg tenkjer da særleg på Aslak Bolts jordebok frå ca 1430. Her er ho nemnd heile tre gonger (somme vil sikkert hevda at ho berre er nemnd to gonger.). Den første innførselen er på s. 123 i den nye utgåva. Her får vi veta at Fru Adeliz har gjeve erkesetet 1 øre i Tjelle, bygsla for 8 merker smør. Tjelle ligg i Eresfjord åtting i Romsdalen på Møre. På s. 171 i same verket kjem ein ny innførsel om ei Hustru Alitta denne gongen (Utgjevarane har tolka dette som Adalis). Innførselen gjev oss kunnskap om at erkestolen eig så mykje av Store Re i Stange på Hedmarken som Hustru Alitta åtte. Eg gissar på at dette er ei yngre utgåve av Fru Adelis Erlingsdotter som først var gift med ein væpnar og at det var i dette ekteskapet at Trond Ivarsson, erkebiskopens tenestemann på Nordmøre vart fødd.Den tredje og siste innførselen i Aslak Bolts jordebok er på s. 178 og omhandlar garden Listad i Fron i Gudbrandsdalen. Om denne garden står det at Fru Adalis selde noko og gav noko av garden til erkesetet. Ein annan gjevar av part i same garden var Beinkt Harniktsson.Vi ser altså at Adalus eig jordegods både i Gudbrandsdalen, i Hallingdal og på Møre. Truleg eig ho også gods på Vestlandet og i Nord-Noreg. Dette skal vi koma attende til.Adelus Erlingsdotter er ganske inngåande drøfta i denne debatten

[Gjest Ann Helle]

Tusen takk til Finn (91) og Svein Arnolf (92), for nyttig informasjon.Mvh Ann

[Gjest Finn Oldervik]

Som nemnd i andre debattar her på forumet som har omhandla Adalis Erlingsdotter og Aspaætta, så verkar det å vera sterke band mellom Aspa og Stangeområdet på Hedemarken. Det er særskild ein Sjounde/Sone Magnusson nemnd i minst to kjende diplom som viser dette. Det eine diplomet som er skrive på Hamar i 1471 Lenke viser at denne Sjounde Magnusson var son til ei Brynhild Sjoundedotter og ein ukjend Mogens/Magnus. Brynhild var frilledotter til ein Sjounde Gudbrandsson nemnd i eit brev i DN VIII 11412 s. 357 ff. Sistnemnde Sjounde hadde, forutan frilledotra Brynhild, også ei ektefødd dotter, Hustru Rønnaug på Frang. Sistnemnde var no avliden utan livsarvingar og det vart då borna til systra og farbroren, Arne som kjempa om arven etter henne. Sidan Sjounde var ektefødd systerson, så vart han tildømt arven etter Rønnaug. Denne saka er elles omtala mange gonger m.a. i B. XII (1950) av NST s. 351 i Spangens artikkel om arverettsreglar. Også i I NST XXVIII (1982) har Svein-Erik Ødegård ein artikkel kalla; ”Herlog Hudfat, Person, gods og nærmeste etterslekt”. På s. 258 ff. i dette nummeret av tidsskriftet drøftar Ødegård denne Sjounde og faren, Mons el. Mogens, og meiner det kan vera slektsskap mellom Mogens og Ivar Trondson eller kona hans. I B. XL (2005) s. 91 ff. har Per Reidar Christiansen ein artikkel som vert kalla; ”Frang, Vik og Store Re i Stange – brikker i ett og samme genealogiske puslespill?”. Også i denne artikkelen har Sjonde Monsson ein framtredande plass, utan at det vert gjort forsøk på å knyta ættesamband til Aspa-slekta.Når denne Sjounde Magnusson vert knytt til Nordmøre og Aspaætta, så er det fordi han åtte jordegods på Nordmøre som han sel til Ivar Trondsson i Aspa. Det er neppe nokon tvil om at det er same mannen, då Sjonde/Sone er eit svært sjeldant mannsnamn og lokalisert så å seia berre til det nemnde området på Hedemarken. Vi hugsar at ein Guttorm Dalesson av same ætta seinare kjem og giftar seg inn i Aspaætta, og Frang som truleg var av arvegodset som Sjounde fekk etter Hustru Rønnaug, ser ut til å følgja ætta til Guttorm (på Lund i Steigen) til inn på 1600-talet.Eg vil til slutt i dette innlegget minna om at Store Re som Adalis Erlingsdotter gjev ein del av til erkestolen i Nidaros, så å seia er nabogard til Frang.Eg legg inn eit bilete frå eit avsnitt av domboka for 1578 som viser at Sjounde Magnusson sel Sandvik på Nordmøre til Ivar Trondsson i Aspa.

[Gjest Finn Oldervik]

Denne Sone/Sonj/Sjaunde Magnusson viser seg å vera nemnd endå ein gong saman med Ivar Trondsson i Aspa. I 1458 er han vitne ved ein gardhandel mellom Ketil Halsteinsson og Ivar Trondsson. Det gjeld 4,5 sp. i Husby i Todalen i Stangvik. [url="http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=8486&s=n&str=>LenkeNår Sjounde først opptrer som vitne i ein handel som omfattar Aspagods saman med Ivar Trondsson, og han sjølv nokre år seinare sel gods til same mannen, så kan vi truleg trekkja følgjande konklusjonar;1. Sjounde Magnusson budde på den tida, dvs nokre år før og etter 1460, på Nordmøre, kanskje på den garden som vi veit han eigde, nemleg Sandvik. Etter at Sjounde selde nordmørsgodset sitt (det kan vera fleire gardar enn Sandvik), så ser det ut som han flytta attende til heimstaden åt mora. Ho var som vi hugsar frå Stange og syster til Hustru Rønnaug Sjoundedotter på Frang. Når vi veit dette, så er det m.a. fordi han i 1480 vert omtala som lagrettesmann på Hedemarken i tillegg til at han i 1471 gjer krav på arven etter morsystra. Sjå dette diplomet;

[Gjest Harry Aronsen]

Den ukjente Mogens sitt opphav har også vært knyttet til Gudbrandsdalen. Sjoundes sønn Dale utsteder 13. mars 1508 skjøte på gården Grope (Graupe) i Fron til Torgeir Døl, som denne har kjøpt av Sjounde. Dette kan jo være Sjoundes arv og bestyrker denne antagelsen om Mogens sin herkomst. At gården ble solgt kan jo ha å gjøre med Sjoundes mulige skjebne som henrettet deltager i bondeopprøret på Toten.

[Gjest Finn Oldervik]

Harry (97)Dette er eit godt poeng som eg tenkte å nemna i forrige innlegget mitt, men som eg gløymde. N. Stene nemner dette dokumentet fra 1508 i den nemnde artikkelen i NST (1932) (s. 256) og Engebret Hougen nemner det i sin artikkel om Harildstad-Sandbu-ætten i NST XII (1950) s. 228. Vidare vert det nytta av Svein-Erik Ødegård i Stangeboka II (s. 191) som argument for at Sjounde Magnusson var med i det same opprøret som fekk Herlog Hudfat avretta og som også kosta Sjounde livet. (Sjølv har eg etter kvart vorte noko skeptisk til denne hypotesa, mest fordi Sjounde i tilfelle måtte vera ganske gamal då opprøret hende).Eit poeng her som ingen så langt ser ut til å ha merka seg er som følgjer; Sjounde Mangnusson (eller kona) eig gods på Møre, i Stange og i Fron. Akkurat på desse stadane er det at Adalis Erlingsdotter gjev gods til erkestolen i følgje Aslak Bolts jordebok (Jørgensen 1997. Riksarkivet) s. 123, 171 og 178). Dette kan vera tilfeldig, men eit slikt svar verkar i dette tilfelle mindre sannsynleg enn at Sjounde eller kona faktisk har arva gods som er kome frå Adalis. Når så Sjounde i tillegg både opptrer som vitne for Ivar Trondsson i Aspa (Soneson til Adalis) og i tillegg sel gods til han, så meinar eg at det er liten tvil attende om denne slektsskapen. Verre vert å finna ut akkurat korleis dette heng saman, då muligheitene er fleire. Om vi hadde visst kva kona til Sjounde heitte, ville det kanskje ha hjelp oss eit stykke på veg.I artikkelen i NST XXVIII (1982) kjem forresten Ødegård inn på ei anna Adalis, nemleg ei Adalis Hansdotter som kan vera født kring midten av 1500-talet. Denne Adelus var dotter til ein Hans Trondsson Bøler, Nes. Om Adalis Handotter på nokon måte kan knytast til Adalis Erlingsdotter har eg førebels ingen kunnskap om. Det er i samband med det såkalla Kalips-godset at ho vert trekt fram.

[Gjest Finn Oldervik]

Før eg forlet Adalis Erlingsdotter vil eg gjerne knyta nokre merknadar til jordegodset hennar. Ut frå Aslak Bolts jordebok har vi sett at Adalis eig gods på Hedemarken (Stange), i Gudbrandsdalen (Fron) og i Romsdalen (Tjelle). Vi veit også at ho åtte Tolstad i Vågå (sjå tidlegare lenke). Eit anna diplom fortel at ho åtte gods i Valdres og at ho der hadde ein ombotsmann til å krevja inn landskylda [url="http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=5550&s=n&str=Adal%>Lenke. Truleg er det også av arven etter Adalis som vert gjeve til erkestolen av Holte Jonsson, ein av ektemennene til Kristine Toraldsdotter og ombotsmannen til svigermora i Gudbrandsdalen. Dette siste godset låg i Sunndalen på Nordmøre. Sjå Aslak Bolts Jordebok (1997 s. 120 f). Det kan og vera at det var av arven etter Adalis som vart bortgjeve då same Holte Jonsson gjev bort halvparten av Ænes til erkestolen. Når mannen til Adalis, Hr. Toralde Sigurdsson har bruk for ein ombotsmann i Hardanger, så kan det vera for å ta seg av det godset som han har fått med kona si der? Lenke I tillegg kan det sjå ut som om ho åtte gods i Vestfold i Tjøllingområdet. Frå Røde Bok ca 1400. Lenke Sjå nedst på s. 73 og øvst på s. 74. Riktig nok er det usemje her på forumet om dette godset, om det eigentleg var godset til Adalis det var snakk om, eller om det var Hr. Toralde sitt gods. Også Hjalmsengane, som eg har nemnd tidlegare (innlegg 93) er det usemje om. Ein anna innførsel i Raude bok viser elles at Ingeborg Galle (helst syster til Adalis) også eig jord i Tjølling LenkeIngeborg Erlingsdotter, som eg altså held for syster til Adalis, hadde ei dotter, Sigrid Nikolausdotter g.m. Marquard Buk. Denne dotra (Sigrid) får merkeleg nok Hjalmsengane frå ei frenke, Ragnhild Herleiksdotter i 1425.

[Gjest Finn Oldervik]

Eg kom til å skriva at Adalis åtte gods i Valdres i forrige innlegget mitt. Det rette skal vera Hallingdal Lenke .Når det hadde vorte ugreie med dette godset, så var det fordi ein trudde at det opphavleg hadde vore Svein Arnesson sitt gods. Denne Svein Arnesson kan vera fyrste mannen til Fru Kristina Toraldsdotter. Arvingane etter Svein kravde no pengane attende frå borna til Jens Pedersson, bror til Herlaug som hadde seld godset. Den tidlegare ombotsmannen til Adalis, Arne Øyvindsson hadde vitna at godset opphavleg hadde høyrd Adalis til og at han hadde kravd landskyld av det heilt til Adalis døydde og godset fall på Kristina. Dette viste at godset aldri hadde høyrd Svein Arnesson til.